Farmy fotowoltaiczne (PV) odgrywają coraz większą rolę w transformacji energetycznej, dostarczając czystą energię ze źródeł odnawialnych. Jednak szybki rozwój tej technologii budzi pytania o jej wpływ na lokalną faunę i florę. Czy instalacje PV są w stanie współistnieć z ekosystemami, a nawet wspierać bioróżnorodność? Przykłady takie jak projekt ZKlaster i rozwój agrofotowoltaiki pokazują, że odpowiednio zaplanowane farmy mogą przynieść korzyści nie tylko dla ludzi, ale i dla przyrody.
ZKlaster: synergia energii i środowiska
W Polsce przykład pozytywnego wpływu farm fotowoltaicznych na lokalne ekosystemy stanowi ZKlaster – jeden z najnowocześniejszych klastrów energetycznych w kraju. ZKlaster, działający na terenie powiatu zgorzeleckiego, integruje różne źródła energii odnawialnej, w tym fotowoltaikę, i stawia na zrównoważony rozwój. W swoich projektach, nie tylko dąży do produkcji czystej energii, ale także do minimalizowania wpływu na środowisko naturalne.
Na przykład, farmy fotowoltaiczne w ramach ZKlastra są projektowane w taki sposób, aby wspierać lokalne ekosystemy. Przestrzenie między panelami są obsadzane roślinnością, głównie czosnkiem niedźwiedzim, która przyciąga owady zapylające.. Dzięki temu tereny farm PV mogą pełnić funkcję naturalnych siedlisk dla dzikiej fauny i flory. ZKlaster współpracuje z lokalnymi rolnikami i ekspertami ds. ochrony przyrody, aby łączyć produkcję energii z działaniami na rzecz ochrony bioróżnorodności.
Zrównoważony rozwój i lokalne przysmaki
W 2021 roku ZKlaster, zasadził 10 tysięcy sadzonek czosnku niedźwiedziego na jednej z największych farm fotowoltaicznych w Polsce. Trzy lata później, uprawy okazały się ogromnym sukcesem – aż 80% sadzonek przetrwało. Zbiory potwierdzają, że roślina idealnie rozwija się pod panelami PV, a farmy ZKlastra przyciągają także dziką faunę.
OZE i przyroda
Wpływ farm fotowoltaicznych na lokalne środowisko naturalne, szczególnie w okolicach Zgorzelca gruntownej analizie poddał Waldemar Bena. W swoim opracowaniu „Przyroda farm fotowoltaicznych ZKlastera”, przedstawiłwyniki badań z lat 2022-2023, przeprowadzonych na 6 farmach należących do Zgorzeleckiego Klastra Energii. Jego badania wykazały, że odpowiednio zarządzane farmy PV mogą sprzyjać rozwojowi bioróżnorodności.
Wbrew wcześniejszym obawom, farmy te stały się enklawami dla wielu gatunków roślin i zwierząt. Jak zauważył autor, zwłaszcza obszary wcześniej intensywnie użytkowane rolniczo zaczynają odzyskiwać swoją naturalną wartość przyrodniczą, a niektóre z nich stanowią nowe siedliska dla zagrożonych gatunków motyli, takich jak modraszek telejus czy czerwończyk nieparek. Te gatunki, wpisane do Polskiej czerwonej księgi zwierząt, znajdują na farmach PV dogodne warunki, szczególnie dzięki obecności łąk i roślin nektarodajnych, takich jak krwiściąg lekarski.
Z obserwacji Beny wynika, że tereny farm fotowoltaicznych są cennym źródłem roślin i siedlisk dla dzikich zwierząt. Autor zwraca uwagę na dynamiczne procesy sukcesji ekologicznej, które zaszły na tych terenach. Zanikanie intensywnego użytkowania rolniczego oraz wprowadzenie odpowiedniego systemu zarządzania roślinnością pozwoliły na odbudowę lokalnych ekosystemów, przyciągając różnorodne gatunki fauny, w tym ssaki, ptaki, a nawet rzadkie owady.
Autor sugeruje, że farmy PV mogą pełnić podwójną rolę: produkcji czystej energii oraz ochrony bioróżnorodności. Tworzenie łąk kwietnych pod panelami, ochrona motyli, monitorowanie ptaków i gadów to działania, które pokazują, jak można harmonijnie łączyć rozwój OZE z ochroną środowiska.
Dzięki takim projektom jakie prowadzi ZKlaster, farmy fotowoltaiczne stają się nie tylko technologicznymi innowacjami, ale także miejscami odradzającej się przyrody.
Agrofotowoltaika: Innowacja na styku energetyki i rolnictwa
W Europie coraz większą popularność zdobywa także agrofotowoltaika, czyli połączenie farm fotowoltaicznych z rolnictwem. To rozwiązanie pozwala na wykorzystanie tych samych terenów zarówno do produkcji energii, jak i do uprawy roślin. Przykłady z Niemiec, Francji czy Hiszpanii pokazują, że odpowiednie połączenie tych dwóch dziedzin może przynieść korzyści dla środowiska i lokalnej gospodarki.
Farmy agrofotowoltaiczne różnią się od tradycyjnych tym, że panele PV są instalowane wyżej, co pozwala na przepływ światła i wody do upraw poniżej. Dzięki temu, rośliny rosną w warunkach zmniejszonego nasłonecznienia, co może sprzyjać wzrostowi niektórych gatunków, zwłaszcza tych odpornych na suszę. Panele fotowoltaiczne nie tylko produkują energię, ale również chronią uprawy przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi, takimi jak upały czy gwałtowne opady deszczu .
W Polsce, choć agrofotowoltaika dopiero zaczyna się rozwijać, pojawiają się pierwsze inicjatywy mające na celu integrację rolnictwa z energetyką odnawialną. Projekt ZKlaster jest jednym z przykładów, gdzie testowane są rozwiązania mające na celu wspólne funkcjonowanie paneli PV i upraw rolnych. Badania wykazują, że tego typu podejście może przynieść korzyści zarówno rolnikom, jak i przyrodzie, redukując potrzebę stosowania środków chemicznych oraz przyciągając dzikie zwierzęta na teren farm.
Wpływ farm PV na lokalną faunę
Farmy fotowoltaiczne mogą również stać się schronieniem dla lokalnych gatunków zwierząt. Zmniejszona aktywność człowieka na terenach farm PV sprzyja powstawaniu nowych siedlisk dla małych ssaków, ptaków i owadów. Na terenach farm PV wzrasta liczba ptaków lęgowych, a brak chemikaliów i intensywnych prac polowych sprzyja naturalnemu odradzaniu się łąk i dzikiej roślinności .
Na terenach farm fotowoltaicznych, odnotowano wzrost populacji owadów zapylających, co ma pozytywny wpływ na lokalne uprawy rolnicze. Naturalne łąki, które pojawiają się między panelami, przyciągają różnorodne gatunki owadów, co z kolei wspiera lokalne ekosystemy i promuje bioróżnorodność .
Zrównoważony rozwój i ochrona bioróżnorodności
Przykłady z Polski i innych krajów Europy pokazują, że farmy fotowoltaiczne, jeśli są odpowiednio zaprojektowane, mogą stać się integralną częścią ochrony środowiska. Technologie takie jak agrofotowoltaika oraz inicjatywy klastrowe dowodzą, że możliwe jest połączenie produkcji energii odnawialnej z ochroną lokalnych ekosystemów.
Odpowiednie zarządzanie farmami PV, analiza oddziaływania na środowisko oraz ścisła współpraca z ekspertami ds. przyrody są kluczowe, aby minimalizować negatywny wpływ technologii na faunę i florę. Farmy PV mają potencjał, aby wspierać ochronę bioróżnorodności, przyczyniając się do tworzenia nowych siedlisk dla roślin i zwierząt, a jednocześnie dostarczać czystą energię.
Energia w służbie przyrody
Farmy fotowoltaiczne, takie jak te zintegrowane w ramach ZKlastra, mogą odgrywać kluczową rolę w ochronie środowiska, wspierając jednocześnie lokalną faunę i florę. Zamiast postrzegać energię odnawialną jako zagrożenie dla przyrody, coraz więcej badań i projektów pokazuje, że farmy PV mogą stać się narzędziem w promowaniu zrównoważonego rozwoju i ochrony bioróżnorodności. Technologia ta, odpowiednio zarządzana, może stać się ważnym elementem ekologicznej transformacji energetycznej.
