Partycypacja społeczna to angażowanie się społeczności w lokalne sprawy i inicjatywy. Tradycyjny hierarchiczny model zarządzania dzielił społeczeństwo na podmiot zarządzania – władzę i jej przedmiot – obywateli. Zarządzanie partycypacyjne zakłada włączenie społeczności lokalnych (lub pracowników w przypadku przedsiębiorstw) w proces samostanowienia. Współczesne technologie i rozwiązania informacyjno-komunikacyjne mogą znacznie ułatwić ten proces, choć z pewnością nie zastąpią autentycznego zaangażowania i woli działania dla wspólnego dobra.
Najprostszy etap partycypacji to informowanie przez władzę (lokalny samorząd) społeczności i interesariuszy o planowanych kierunkach działań, przedsięwzięciach, inicjatywach i inwestycjach. Drugim poziomem jest konsultowanie działań w celu poznania opinii, ale również w celu pozyskania cennych pomysłów i wypracowania wspólnych rozwiązań. Trzecim poziomem partycypacji jest współpraca, współdziałanie i partnerstwo, podejmowane w celu łączenia zasobów i sił, zwiększenia skuteczności działania i osiągnięcia efektu synergii.
Do przykładów lokalnego zarządzania partycypacyjnego należą: konsultacje społeczne aktów normatywnych, programowych, planistycznych i strategicznych, budżetowanie partycypacyjne, w ramach którego mieszkańcy mogą decydować o przeznaczeniu środków pochodzących z ich podatków. Partycypacyjną metodą jest również design thinking – kreatywne wypracowywanie rozwiązań określonych problemów, projektowanie produktów i usług przez interdyscyplinarne zespoły, odpowiadające na konkretne potrzeby danej społeczności.
Na wszystkich poziomach partycypacji i kooperacji mogą znaleźć zastosowania nowoczesne narzędzia komunikacyjne. W obszarze planowania przestrzennego i zagospodarowania lokalnej przestrzeni przydatnym narzędziem są interaktywne aplikacje mapowe, gdzie wszyscy interesariusze mogą wypowiedzieć się na temat planowanych na danym terenie inwestycji obiektowych lub infrastrukturalnych, zgłosić uwagi lub zaproponować określone rozwiązania. Uwzględnianie opinii i interesów wszelkich interesariuszy na jak najwcześniejszym etapie pozwala zapobiegać późniejszym konfliktom. Coraz większą popularność zyskują również aplikacje mobile, za pośrednictwem których mieszkańcy mogą być w stałym kontakcie z urzędem gminy i informować o różnych sprawach leżących w kompetencjach samorządu i lokalnych służb, jak np. stan dróg i chodników (przesyłając informacje i zdjęcia), zauważone uszkodzenia obiektów, groźne sytuacje, itp. Lokalne portale społecznościowe pozwalają na budowę grup interesariuszy zainteresowanych określonym obszarem, inicjatywą lub rozwiązaniem konkretnego problemu. Przykładem smartnarzędzia umożliwiającym rozwój lokalnej partycypacji jest CivilHub.
Rozwiązania smart w kontekście partycypacji społecznej są szczególnie istotne, gdyż prawdziwie inteligentny rozwój polega nie na maksymalnej technicyzacji i automatyzacji życia, lecz na właściwym rozpoznaniu potrzeb społecznych i zaprojektowaniu takich rozwiązań, produktów i usług, które pozwalają je zaspokajać w możliwie pełny, efektywny i skuteczny sposób.
