A – jak Administracja elektroniczna (e-administracja) – polega na wykorzystaniu technologii i rozwiązań informatycznych i komunikacyjnych do usprawniania funkcjonowania jednostek administracji publicznej, zarówno rządowej jak i samorządowej i ułatwiania klientom dostępu do urzędowych usług, danych i rejestrów. Największym wyzwaniem e-administracji jest standaryzacja i kompatybilność systemów i procedur oraz interoperacyjność przetwarzanych danych. Od 2014 roku realizowany jest w Polsce Program Zintegrowanej Informatyzacji Państwa wprowadzający instrumenty planowania i koordynacji informatyzacji działalności podmiotów publicznych.
B – jak Bezpieczeństwo cyfrowe (cyberbezpieczeństwo) – polega na zapewnianiu bezpieczeństwa danych elektronicznych i procesów ich przechowywania i przetwarzania w systemach informatycznych jednostek administracji publicznej, jak i procesom korzystania z e-usług.
C – jak Cyfryzacja – to szeroki proces związany z wdrażaniem rozwiązań informatycznych w jednostkach administracji publicznej, rządowej i samorządowej, mający na celu zwiększenie efektywności w przetwarzaniu informacji i świadczeniu usług urzędowych poprzez ich formę elektroniczną. Cyfryzacja przyczynia się do odmaterializowania gospodarki, zmniejszenia zużycia zasobów i surowców, a tym samym wpływu na środowisko. Na poziomie UE cele, kierunki i obszary działań związanych z cyfryzacją określa Europejska Agenda Cyfrowa. Swoją popularność w Polsce termin „cyfryzacja” zawdzięcza dedykowanemu temu procesowi Ministerstwu.
D – jak Digitalizacja – to proces nadawania formy elektronicznej (cyfrowej) różnym dokumentom, ale i obiektom, przedmiotom i miejscom. Obecnie nie ogranicza się tylko do archiwizacji dokumentów, ale umożliwia również tworzenie obiektów cyfrowych i informacyjno-przestrzennych. Np. dzięki zdigitalizowanym dziełom sztuki, zabytkom, ciekawym miejscom czy muzeom możemy je zwiedzać i oglądać nie wychodząc z domu. Dzięki digitalizacji dziedzictwa kulturowego lub przyrodniczego możliwe jest ich szersze upowszechnianie i popularyzowanie.
E – jak E-Urząd – polega na wdrożeniu zaawansowanych informatycznie rozwiązań i technologii umożliwiających świadczenie coraz większej liczby usług administracyjnych drogą elektroniczną bez konieczności wizyty petenta w urzędzie. Zmiany te przyczyniają się do modernizacji i usprawnienia działania instytucji i optymalizacji procesów zarządczych, skracają dystans między urzędem i jego klientami oraz ułatwiają dostępność do wszelkich danych i rejestrów prowadzonych w formie elektronicznej. Dzięki temu zwiększa się efektywność i skuteczność pracy urzędów, dostęp do usług administracyjnych dla obywateli staje się szybszy, a kontakt i komunikacja z obywatelami A2C (Administracja – Klient), jak również przedsiębiorcami A2B (Administracja – Biznes) znacząco się poprawia. Sprawność obsługi klienta administracji jest często powiązana z tempem obiegu dokumentów, w tym szybkością przekazywania i generowania informacji zarówno między urzędami, jak i w ramach jednego urzędu. Do sztandarowych przykładów wdrożenia rozwiązań cyfrowych w funkcjonowaniu polskich urzędów należą: Elektroniczne Zarządzanie Dokumentacją i Platforma e-PUAP Instrumentem umożliwiającym aktywne korzystanie z e-administracji jest podpis elektroniczny – Profil Zaufany Dokument przesłany do urzędu drogą elektroniczną i opatrzony podpisem elektronicznym jest podstawą do wszczęcia procedury administracyjnej i wydania wiążącej decyzji na podstawie złożonego wniosku. Instrumentem to umożliwiającym jest system Elektronicznej Skrzynki Podawczej.
F – jak Finansowanie cyfryzacji – wszelkie nowe i innowacyjne przedsięwzięcia wymagają finansowania. Wdrażanie technologii i rozwiązań informacyjno-komunikacyjnych, w tym inwestycje w zapewnienie cyberbezpieczeństwa pracy systemów informatycznych wymaga znaczących inwestycji. W perspektywie finansowej 2014 – 2020 dedykowanym programem mającym finansować działania cyfryzacyjne jest PO Polska Cyfrowa.
G – jak Geoinformacja (informacja przestrzenna) – to informacja odzwierciedlająca strukturę danej przestrzeni i ułatwiająca orientację w terenie i poruszanie się w nim. Upowszechniona głównie dzięki systemowi GIS (Geographic Information System), wykorzystywanemu do tworzenia map cyfrowych terenu. Ramy prawne zarządzania infrastrukturą geoinformacji i usługami świadczonymi dzięki niej w Europie określiła dyrektywa INSPIRE. Przykładem platformy udostępniającej geoinformacje jest Geoportal
H – jak HAN (ang. Home Area Network) – to podstawowy system informacyjny tzw. inteligentnego budynku i gospodarstwa domowego. Tworzy go sieć połączonych systemów teleinformatycznych i funkcjonalności związanych z automatyzacją zarządzania budynkiem, procesem jego eksploatacji i zamieszkiwania. Systemy HAN obejmują zdalne sterowanie oświetleniem, ogrzewaniem, otwieraniem i zamykaniem okien, klimatyzacją, sterowaniem urządzeniami RTV i AGD, podlewaniem ogrodu, zabezpieczeniem przed włamaniem itp. Do takiego sterowania wykorzystywane mogą być aplikacje mobilne. Systemy HAN mają na celu optymalizację pracy różnych systemów zarządzania budynkiem, zwiększenie ich energooszczędności i sprawności.
I – jak Internet rzeczy (ang. IoT Internet of Things) – to system teleinformatyczny pozwalający na komunikowanie się różnych przedmiotów, wymieniających dane za pośrednictwem sieci komputerowych. Obecnie internet rzeczy obejmuje najczęściej przedmioty AGD i RTV oraz urządzenia mobilne, w dalszej kolejności pojazdy i budynki. Przykładem jest smart-lodówka, która może sama zrobić zamówienie na brakujące produkty, monitorować ich termin przydatności do spożycia, zaproponować przepis lub wyświetlić na ekranie swoją zawartość. Inteligentny samochód automatycznie zawiezie nas na miejsce, a smart-odkurzacz samoczynnie sprzątnie mieszkanie. Smart-przedmioty wyposażone są we własny adres IP i mogą być zdalnie aktywowane z urządzeń mobilnych lub samoczynnie. Szacuje się, że do 2020 roku do Internetu rzeczy podłączonych będzie ok. 30 mld takich przedmiotów.
K – jak Kompetencje cyfrowe – Użyteczność technologii i rozwiązań informacyjno-komunikacyjnych będzie zerowa, jeśli jej adresaci, klienci i użytkownicy nie będą potrafili wykorzystać i spożytkować dostarczanych za ich pośrednictwem funkcjonalności i możliwości. Te umiejętności określane są mianem kompetencji cyfrowych, czyli trwałych dyspozycji do korzystania z takich systemów i urządzeń, jak komputer, Internet, e-learning, smartfon, tablet. Brak elementarnych kompetencji cyfrowych, niezbędnych do sprawnego funkcjonowania we współczesnym świecie powoduje tzw. wykluczenie cyfrowe, czyli pozbawienie możliwości uczestniczenia w istotnym obszarze życia społecznego i cywilizacyjnego. Ministerstw Cyfryzacji udostępniło Ramowy Katalog Kompetencji Cyfrowych.
L – jak Liczniki inteligentne (ang. smart meters) – to urządzenia elektroniczne służące do pomiaru zużycia mediów (prądu, ciepła, wody, gazu) w gospodarstwie domowym. Umożliwiają one bieżące śledzenie poziomu zużycia danego medium, optymalizację wyboru taryfy i czasu pracy urządzeń AGD. Umożliwiają też płacenie za rzeczywiste, a nie prognozowane zużycie energii i eliminują prace inkasenta, gdyż dane zbierane są zdalnie i przesyłane do operatora automatycznie. Między zakładem energetycznym i odbiorcą istnieje komunikacja zwrotna, dzięki czemu odbiorca może stać się aktywnym uczestnikiem systemu energetycznego. Wyeliminowana tez zostaje możliwość nielegalnego poboru energii. Najbardziej powszechnie wdrażane są obecnie inteligentne liczniki energii elektrycznej. Inteligentne liczniki to jeden z kluczowych elementów tzw. Inteligentnych Sieci Energetycznych (smart grids) i zaawansowanej infrastruktury pomiarowej AMI (advanced metering infrastructure). Nadzór nad ISE w Polsce prowadzi URE. W krajach UE do 2020 r. w inteligentne liczniki powinno być wyposażonych 80% gospodarstw domowych.
M – jak Metadane – to „dane o danych” i „informacja o informacji”. Mają kluczowe znacznie w porządkowaniu i administrowaniu bazami danych. Wykorzystywane są do opisu zasobów informacji lub obiektów w celu ich łatwej identyfikacji i zarządzania nimi. Obejmują indeksowanie i katalogowanie wszelkich informacji w formie elektronicznej i stosowane są do opisu danych tekstowych, informacji przestrzennej, informacji graficznej, muzyki i dzieł multimedialnych oraz ich archiwizacji i upowszechniania w sieci. Metadane umożliwiają internautom wyszukanie potrzebnych informacji w cyberprzestrzeni.
N – jak Networking – to proces wymiany informacji, kontaktów, wiedzy, usług i zasobów, prowadzony w celu zwiększenia potencjału i skuteczności danej grupy i społeczności. Wykorzystywany jest zazwyczaj przez uczestników portali społecznościowych lub w biznesie w celu połączenia kompetencji, sił i zasobów i osiągnięcia efektu synergii (wartości dodanej wynikającej ze współpracy i współdziałania). Networking może być bardzo efektywnym narzędziem do rozwiązywania konkretnych problemów. Angażuje bowiem potencjał ludzkich umysłów niezależnie od ich przestrzennego rozproszenia.
O – jak Optymalizacja – w teorii systemów i cybernetyce optymalizacja oznacza przyjmowanie rozwiązania (stanu) danego układu najlepszego z punktu widzenia danego kryterium. W informatyce optymalizacja to taki sposób poprawy kodu programu, by czas jego działania oraz wielkość pamięci potrzebnej do jego uruchomienia były jak najmniejsze. W przypadku e-rozwoju i rozwiązań smart optymalizacja oznaczać będzie wypośrodkowanie pomiędzy korzyściami i kosztami wdrażania tych rozwiązań. Celem zrównoważonego rozwoju cyfrowego nie jest bowiem maksymalizacja nasycenia wysoką technologią wszelkich dziedzin życia i form aktywności, lecz właśnie zoptymalizowanie: możliwości usprawnień, jakie się wiążą z ich wykorzystaniem z zaspokajaniem rzeczywistych potrzeb społecznych po rozsądnych i uzasadnionych ekonomicznie kosztach. Każde rozwiązanie smart powinno być poprzedzone rzetelną analizą korzyści i kosztów.
P – jak Partycypacja – czyli uczestniczenie, partycypowanie w czymś. Jest przeciwieństwem bierności, alienacji, wyobcowania, egoizmu i skoncentrowania tyko na własnych potrzebach i partykularnych interesach. Nowoczesne technologie i rozwiązania informacyjno-komunikacyjne zwiększyły intensywność procesów komunikacji i interakcji między ludźmi i społecznościami. Umożliwiły tym samym nie tylko dostęp do szerokich źródeł informacji, ale i udział w wielu wydarzeniach i procesach nie tylko globalnych, ale i lokalnych. Dzięki portalom społecznościowym i różnorakim aplikacjom możemy porozumiewać się i tworzyć sieci kontaktów, budować społeczność i wspólnotę, brać aktywny udział w lokalnych inicjatywach i mieć wpływ na kształt i rozwój naszego najbliższego otoczenia. Przykładem smartnarzędzia umożliwiającego rozwój lokalnej partycypacji jest CivilHub.
R – jak Rozwój inteligentny – Na przełomie XX i XXI wieku karierę zrobiło słowo „zrównoważony rozwój” (ang. sustainable development), oznaczające rozwój gospodarczy w zgodzie ze społecznym i przyrodniczym otoczeniem, a nie ich kosztem. Obecnie popularność zdobywa słowo „inteligentny” i „smart”. Oznacza to tyle, że dany proces rozwojowy wykorzystuje zaawansowane i innowacyjne technologie i rozwiązania informacyjno-komunikacyjne TIK i określony know-how. Choć „inteligenty” nie musi oznaczać „zrównoważony”, produkty, usługi, przedsięwzięcia i inwestycje określane jako inteligentne powinny, poza nadzwyczajną efektywnością i skutecznością, rozwiązywać określone problemy ludzkie, odpowiadać na społeczne potrzeby i być przyjazne środowisku. W perspektywie finansowej 2014 – 2020 termin populary za sprawą Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój.
S – jak Smart – po angielsku smart oznacza „inteligenty”, sprytny”, „zgrabny”, „elegancki”. Słowo to upowszechniło się dzięki smartfonom, które zastąpiły „tradycyjne” telefony komórkowe. Przymiotnikiem smart zaczęto określać nie tylko telefony, które mają wielorakie i rozbudowane funkcjonalności odpowiadające na potrzeby i użytkowników, ale i inne urządzenia, rozwiązania i instalacje, które wykazują się cechami określanymi jako inteligentne, czyli w skuteczny i szybki sposób zaspokajające określone potrzeby. Nie muszą to być zaawansowane systemy sztucznej inteligencji AI, lecz takie rozwiązania informacyjno-komunikacyjne, które znacząco usprawniają, ułatwiają i zwiększają efektywność określonych usług i procesów, w porównaniu do konwencjonalnych. Rozwiązania smart powodują, że usługi takie są łatwiej i szybciej dostępne i lepiej odpowiadają wymogom użytkowników, adresatów i klientów. W przypadku usług administracji i użyteczności publicznej, w tym usług komunalnych, rozwiązania smart usprawniają zarządzanie systemami świadczenia usług i ich monitorowanie, zwiększają efektywność ekonomiczną i dostępność społeczną oraz zmniejszają zużycie zasobów, emisje zanieczyszczeń i oddziaływanie na środowisko.
W kontekście polityki samorządowej, zarządzania terytorialnego i rozwoju gospodarki komunalnej popularne są koncepcje smart city (inteligentnego miasta), smart community (inteligentnej wspólnoty i społeczności lokalnej – gminy), smart village, a także smart region. Wspólną cechą tych koncepcji jest wykorzystywanie innowacyjnych rozwiązań i technologii TIK dla rozwoju lokalnego, a w szczególności usprawnień w systemach świadczenia usług użyteczności publicznej i dostawy mediów komunalnych, rozwiązywania problemów komunikacyjnych i organizacyjnych, monitoringu infrastruktury, zapewniania bezpieczeństwa jak i generowania oszczędności w celu lepszego i pełniejszego zaspokajania wielorakich potrzeb społeczności lokalnych oraz bardziej kompleksowej ochrony środowiska.
T – jak Technologie informacyjno-komunikacyjne – w skrócie TIK (ang. ICT Information and communication technologies) określane też zamiennie technologiami teleinformatycznymi, to szeroka grupa technologii i urządzeń gromadzących, przetwarzających i przesyłających informacje w formie elektronicznej. TIK zrewolucjonizowały system komunikacji społecznej powodując jakościowe zmiany cywilizacyjne i rozwój społeczeństwa informacyjnego i gospodarki cyfrowej (sieciowej).TIK tworzą takie elementy jak: urządzenia i sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny (w tym urządzenia mobilne), infrastruktura informatyczna, oprogramowanie i aplikacje. Elementem kluczowym ICT jest Internet, telefonia komórkowa oraz media elektroniczne. ICT znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach i obszarach, zarówno komunikacji osobistej, społecznej, komercyjnej i urzędowej. Sprzyjają upowszechnianiu informacji i wiedzy poprzez jej oddzielenie od fizycznej lokalizacji jej nośnika. Pozyskanie, przetworzenie i dostarczenie właściwej informacji w odpowiednim czasie do właściwego adresata lub jej pożądane przez dany podmiot wykorzystanie, nadaje TIK cechy inteligencji, określanej mianem rozwiązań smart.
U – jak Usługi elektroniczne (e-usługi) – to takie usługi, których świadczenie odbywa się za pomocą środków komunikacji elektronicznej, technologii informacyjno-komunikacyjnych i Internetu. Świadczenie e-usług jest zazwyczaj zautomatyzowane (nie wymaga udziału człowieka lub udział ten jest niewielki) i zdalne (świadczone na odległość). E-usługa zapewnia usługobiorcy (klientowi) możliwie dużą indywidualność i nie wymaga obecności stron w tym samym czasie i w tym samym miejscu. Definicja e-usług jest płynna i musi być otwarta na nowe zjawiska i dziedziny rozwoju. Najczęściej do rodzajów i obszarów e-usług (usług z przedrostkiem e-) zalicza się takie ich formy jak:
- e-komunikacja (e-mail i kontakt za pośrednictwem e-komunikatorów, stron, mediów i portali społecznościowych);
- e-handel, gdzie umowa kupna-sprzedaży zawierana jest poprzez Internet;
- e-administracja – usługi urzędowe świadczone online (np. w obszarach: podatki i opłaty lokalne, nieruchomości, systemy dziedzinowe i ewidencje, prowadzenie działalności gospodarczej i in.)
- e-praca, czyli świadczenie pracy zdalnej (telepracy);
- e-zdrowie, które obejmuje wszystkie możliwe zastosowania nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych we wzajemnych relacjach lekarzy, instytucji ochrony zdrowia (szpitali, przychodni) i ich pacjentów, w tym konsultacje medyczne prowadzone przez Internet
- e-logistyka, czyli usługi wspomagające funkcjonowanie łańcuchów dostaw;
- e-finanse (w tym e-bankowość i e-ubezpieczenia) – operacje dotyczące finansów i ubezpieczeń wykonywanych za pośrednictwem narzędzi elektronicznych;
- e-turystyka – usługi turystyczne świadczone za pośrednictwem sieci.
Przykładem szerokiego wykorzystania e-możliwości w obszarze usług edukacyjnych jest e-learning. To nauczanie i szkolenia prowadzone zdalnie, za pośrednictwem Internetu, urządzeń elektronicznych, w tym mobilnych. E-learning jest tańszy i łatwiej dostępny, niż edukacja stacjonarna prowadzona metodami konwencjonalnymi. Może być prowadzony w dowolnym miejscu i czasie i nie wymaga dojazdu uczestników. Wymaga jednak ich aktywnego zaangażowania i dyscypliny, aby w pełni wykorzystać możliwości tego sposobu zdobywania i weryfikowania wiedzy. Popularność zdobywa też słowo smart-learning czyli edukacja z wykorzystaniem urządzeń smart, w tym mobilnych.
W – jak Wirtualna rzeczywistość – to obraz sztucznej rzeczywistości tworzony za pośrednictwem technologii informatycznej polegający na multimedialnym kreowaniu komputerowej wizji przedmiotów, przestrzeni i zdarzeń. Świat wirtualny może reprezentować zarówno obiekty i procesy realne, jak i fikcyjne. Technologia ta umożliwia interakcję użytkownika WR z kreowanym światem przez różnego rodzaju sensory i manipulatory, w które wyposażone są specjalne okulary (gogle), hełmy, rękawice, kombinezony i urządzenia. Najbardziej zaawansowane technologie WR wykorzystywane są w celach wojskowych, choć stają się coraz bardziej popularne w obszarach cywilnych, głównie rozrywkowych. Potencjał WR dostrzegany jest przez innowacyjne firmy w takich obszarach (poza rozrywką i komunikacją towarzyską) jak: zakupy, podróże, edukacja i medycyna. Choć szeroki udział w rzeczywistości wirtualnej brzmi jeszcze jak science fiction, a do „Matrixa” jeszcze nam z pewnością daleko, ale równie niewiarygodny na początku lat dwutysięcznych wydawałby się opis funkcjonalności i możliwości, jakie posiada nowoczesny smartfon.
Z – jak Zintegrowanie Wdrażanie rozwiązań smart w różnych obszarach życia i aktywności publicznej, w tym w sektorze komunalnym powinno być prowadzone w sposób planowy i spójny, czyli zintegrowany. Aby wdrażane technologie i rozwiązania mogły przynieść określone korzyści i zamierzone cele, muszą być ze sobą kompatybilne. Obecnie na rynku istnieje wiele dostawców i oferentów różnego rodzaju „rozwiązań innowacyjnych i inteligentnych”, ale decyzja o ich zakupie i wdrożeniu powinna spełniać wymogi:
- odpowiadania na rzeczywiste potrzeby społeczne/publiczne lub rozwiązywania określonego problemu lokalnego
- kompatybilności z dotychczas wdrożonymi rozwiązaniami i wykonanymi inwestycjami
- efektywności ekonomicznej, energetycznej i finansowej
- przyjazności dla środowiska i ludzkiego zdrowia
Zintegrowanie dotyczy gotowych systemów TIK wykorzystujących pozyskiwane dane, informacje, programy i aplikacje. Na poziomie bardziej podstawowym, mówi się o interoperacyjności samych danych i przetwarzających je systemów. W Prawie telekomunikacyjnym interoperacyjność oznacza: “zdolność sieci telekomunikacyjnych do efektywnej współpracy w celu zapewnienia wzajemnego dostępu użytkowników do usług świadczonych w tych sieciach”. W procesie cyfryzacji oznacza on kompatybilność (zgodność) formatów danych cyfrowych i systemów, umożliwiającą ich sprawne przetwarzanie i integrowanie w ramach szerszych zbiorów (centrów) i spójnej infrastruktury danych cyfrowych. Zapewnienie funkcjonalnej interoperacyjności urządzeń, aplikacji, baz danych, usług i sieci jest celem Europejskiej Agendy Cyfrowej. Interoperacyjność jest szczególnie ważna w przypadku integrowania danych przestrzennych (geoinformacji), co zapewnić ma pełne wdrożenie dyrektywy INSPIRE. Zintegrowany sposób wdrażania innowacyjnych rozwiązań i technologii komunikacyjnych pozwoli osiągnąć autentyczny efekt smart i zapewnić zgodność z wymogami spójnego, zrównoważonego rozwoju lokalnego odpowiadającego na rzeczywiste, a nie wirtualne potrzeby społeczne.
